Biologisch Medisch Centrum Epe Utrecht Paul van Meerendonk Cognitieve gedragstherapie (CT) niet de oplossing voor CVS/ME

Biologisch Medisch Centrum Epe Paul van Meerendonk
Cognitieve gedragstherapie (CT) kan soms wat verlichting
brengen maar is niet de oplossing voor CVS/ME.

Studie CVS/ME: Altijd Moe en pijn

Altijd moe. Dat is de belangrijkste klacht van mensen met het chronisch
vermoeidheidssyndroom. Iemand die er last van heeft, is niet te
benijden. 'Je voelt je alsof je jarenlang drie tot vier uur per nacht
hebt geslapen. Daarbij heb je pijn in je hele lichaam, ongeveer even
hevig als flinke kiespijn. Tevens laat je geheugen je behoorlijk in de
steek.'

De typering is afkomstig van de Amerikaanse internist dr. Jacob
Teitelbaum. Hij had zelf ooit het chronisch vermoeidheidssyndroom
(CVS), ook wel aangeduid als myalgische encephalomyelitis (ME).
Teitelbaum ontwikkelde een therapie waarmee hij zichzelf genas en past
deze nu met succes toe op zijn patienten. Deze behandelmethode wordt
meer toegepast, in zijn kielzog volgen zo’n duizend Amerikaanse
artsen hetzelfde spoor.

Studie ernstige chronische vermoeidheid

Teitelbaum publiceerde in 1996 onderzoeksuitkomsten van een
verkennende studie met 64 patienten met ernstige chronische
vermoeidheid. Van de behandelde patienten herstelde 57 procent volledig
en 39 procent gedeeltelijk. Twee jaar later volgde een dubbelblind
onderzoek met eveneens 72 patienten die behalve aan CVS ook leden
aan fibromyalgie, een aandoening die onder meer gepaard gaat met
chronische pijn en stijfheid van de spieren. Van de 32 patienten die de
echte behandeling voltooiden verbeterde de gezondheidstoestand van
zestien patienten sterk, veertien vertoonden een minder sterke
verbetering en twee hadden geen baat bij de behandeling of
verslechterden. In de placebogroep verbeterden slechts drie van de 33
patienten die het onderzoek voltooiden sterk, negen vertoonden een
lichte verbetering, elf hadden geen baat en negen verslechterden.

Behandeling volgens Teitelbaum

Ook de Nederlandse arts Paul van Meerendonk behandelt CVS-patienten
grotendeels volgens de voorschriften van Teitelbaum. Hij is verbonden
aan het Biologisch Medisch Centrum en houdt praktijk in Utrecht en Epe.
Afgelopen donderdag was hij een van de sprekers op het congres 'Ziek van
vermoeidheid' in Amersfoort. Inmiddels heeft hij sinds 1996 zo’n 2000
CVS-patienten behandeld. De behandelingsresultaten komen overeen met die
van Teitelbaum.

Criteria chronische vermoeidheid

Er is pas sprake van CVS als een patient voldoet aan bepaalde criteria,
zoals onder meer opgesteld door het Amerikaanse Center for Disease
Control (CDC). Het belangrijkste criterium is vermoeidheid die langer
dan een halfjaar bestaat, die niet het gevolg is van aanhoudende
inspanning en die niet verdwijnt door rust. Werk en sociale
activiteiten staan erdoor op een lager peil. Daarnaast is er nog een
aantal nevencriteria, zoals vermindering van het kortetermijngeheugen,
keelpijn, pijnlijke lymfeklieren in de hals, spier- en gewrichtspijn,
hoofdpijn, niet-verkwikkende slaap en een malaisegevoel na inspanning.

Chronische activering van het afweersysteem

Bij een groot deel van de CVS-patienten is er sprake van een chronische
activering van het afweersysteem, bijvoorbeeld door een niet goed
verwerkte virusinfectie. Daardoor kunnen vervolgens ook stoornissen
ontstaan in het zogeheten vegetatieve zenuwstelsel en het hormonale
systeem. Het vegetatieve zenuwstelsel stuurt allerlei organen en
systemen in het lichaam aan, zoals bloeddruk en lichaamstemperatuur.

'Het geactiveerde immuunsysteem blijft na afloop van de infectie strijd
voeren tegen een vijand die er mogelijk niet meer is. De gevolgen kunnen
zich doen gelden op velerlei gebied, bijvoorbeeld in de vorm
van een verminderde schildklierwerking, een verminderde bijnierfunctie
en een verlaagde productie van het mannelijk geslachtshormoon
testosteron, zowel bij mannen als vrouwen', aldus Van Meerendonk.

Chronische stress

Bij andere patienten is er geen sprake van een virusinfectie, maar van
chronische stress door bijvoorbeeld een te hoge werkdruk, verlies van
een dierbare of een psychisch trauma. Chronische stress kan volgens Van
Meerendonk leiden tot een verlaagde functie van de bijnier, waardoor
belangrijke stoffen zoals het bekende bijnierschorshormoon cortisol
minder worden geproduceerd. Dat kan weer leiden tot een domino-effect in
de vorm van ontsporing van het immuunsysteem en hormonale stoornissen.
Slaapstoornissen die bij stress vaak voorkomen, versterken op hun beurt
de hormonale stoornissen en de ontsporing van het immuunsysteem.

Diagnostiek chronische vermoeidheid

Gezien de verschillende oorzaken die aan het chronische
vermoeidheidssyndroom ten grondslag kunnen liggen, is de diagnostiek
uitgebreid. 'Het is een vorm van intensief recherchewerk', aldus Van
Meerendonk. 'Het verhaal van de patient is uiteraard zeer belangrijk.
Het kan een belangrijk aanknopingspunt bieden voor de richting van de
diagnostiek. Ik zoek naar virussen, bacterien, parasieten, schimmels en
gisten. Daarnaast doe ik bloedonderzoek naar eventuele tekorten
van stoffen zoals vitamine B12, magnesium, ijzer en carnitine.'
Carnitine is een molecuul dat een belangrijke rol speelt in de
mitochondrien, de energiefabriekjes in de lichaamscellen. Het speelt
daar een rol bij het transport van bepaalde vetzuren. Een tekort leidt
tot een gestoorde energievoorziening. 'Zo nodig vul ik carnitine en ook
andere stoffen tijdens de behandeling aan.' Verder doet Van Meerendonk
uitgebreid hormonaal onderzoek naar onder meer de schildklier- en
bijnierfuncties en de niveaus van de geslachtshormonen.
Voedselallergieonderzoek kan een verborgen overgevoeligheid voor
bepaalde voedingsstoffen aantonen of uitsluiten. Op basis van de
gevonden onderzoeksuitkomsten stelt Van Meerendonk een behandelingsplan
op. Dat kan per patient flink verschillen, afhankelijk van de gevonden
afwijkingen. Bij bacteriele infecties kunnen antibiotica nodig zijn. Bij
virusinfecties werkt Van Meerendonk met natuurlijke antivirale middelen
in combinatie met afweerstimulerende stoffen.

Verbetering van de slaapkwaliteit

Van zeer groot belang noemt hij daarnaast verbetering van de
slaapkwaliteit. 'Veel CVS-patienten slapen te kort of niet diep genoeg.
Dat vormt een belangrijke barrière op weg naar herstel. Natuurlijke
middelen die de slaap kunnen verbeteren, zijn onder meer tryptofaan,
melatonine, valeriaan, citroenmelisse en passiebloem. Als het op die
manier niet lukt, gebruik ik zo nodig reguliere medicamenten zoals
zolpidem, amitryptiline en clonazepam, maar wel in een lage dosering.
Als de patient een aantal maanden goed slaapt, gaan we de medicijnen
weer afbouwen.'

Psyche

Eventuele psychische problemen dienen volgens Van Meerendonk van het
Biologisch Medisch Centrum adequaat te worden aangepakt. Het gaat hem
echter veel te ver de zogeheten cognitieve gedragstherapie te adviseren aan
alle CVS-patienten.

Ik ben niet principieel tegen cognitieve gedragstherapie. Maar om die
aanpak te pushen als de enige bewezen behandeling gaat me veel te ver.
Het zou zonder meer een ramp zijn als je dit soort patienten in ggz-instellingen
zou gaan behandelen. Cognitieve gedragstherapie werkt ook bij
kankerpatienten. Maar je gaat die mensen toch niet vertellen dat ze niet ziek zijn.''

Van Meerendonk is ervan overtuigd dat de aanpak van CVS met uitsluitend
cognitieve gedragstherapie in diskrediet zal raken. 'Dat kan niet anders.
De tegenstand is nu al enorm.'